
Lang leve… de langlevende expo
In onze expo’s stellen we soms eeuwenoude stukken tentoon: schilderijen, manuscripten, sculpturen... Een veel korter leven hebben de sokkels en wanden, prints en schermen die we voor die expo’s maken. Hoe kunnen we dat verbeteren? Duurzaam ontwerpen, we willen het écht oprecht. Tien tips aan onszelf en aan onze opdrachtgevers!
1. Maak goede voornemens (en dan: volhouden!)
Bij de start van een nieuw project knikt iedereen instemmend. Een duurzame expo, dat willen we. Recuphout, lijmloze verbindingen, modulaire meubels: doen! Op het eind klinken de stemmen ietwat pragmatischer. Nieuw kopen is makkelijker, vaak ook goedkoper. Een gouden raad voor wie zijn voornemens wil vasthouden: reserveer budget en tijd voor duurzaamheid.

Brik Boom (render van het voorontwerp en realisatie).

De infomodules zijn samengesteld uit houten balken van de voormalige steenbakkerij.

Werkplaats voor het Rubenshuis (render van het voorontwerp en realisatie).

De meubels zijn modulair. Ze worden aangepast op maat van de activiteiten.
2. Begin met te denken aan het einde
Elke expo heeft een houdbaarheidsdatum. Een permanente tentoonstelling gaat doorgaans zo’n tien jaar mee. Tijdelijke expo’s worden na enkele maanden weer afgebroken. Kunnen onderdelen een tweede leven krijgen? Een cruciale vraag die je moet stellen vóór je begint aan een nieuw ontwerp. Ja, dat betekent dat je soms tien jaar vooruit moet denken. En nee, simpel is dat niet! Maar ook buiten het museum kunnen onderdelen hergebruikt worden. Een geprint doek of zeil kan misschien transformeren tot een totebag of pennenzak!

Parcum. We bedachten meubels waarmee we telkens andere combinaties kunnen maken. De verhoudingen zijn gebaseerd op de gulden snede.



Deze interacties stonden na de tijdelijke expo over Pieter I Breugel in KBR lange tijd stof te vergaren. We gaven ze een nieuwe invulling voor de permanente expo in KBR Museum.
3. Materiaal op maat
Kies materiaal dat past bij de manier waarop het wordt gebruikt. Moeten infoborden jarenlang weer en wind trotseren? Of reizen ze het land rond in een pop-up expo? Het beton en staal dat we kozen voor de infobakens op de Gentse begraafplaatsen zijn bedoeld om lang, heel lang mee te gaan. Voor de reizende expo van het Vredescentrum gebruikten we vooral karton, licht in transport. In de pop-up Vitopolis gingen we voor aluminium profielen: licht en stevig materiaal, dat bovendien volledig gerecycleerd kan worden.

Infobakens uit beton en staal voor de Gentse begraafplaatsen

De reizende expo ‘Vitopolis’ reist Vlaanderen rond. De aluminium frames en profielen kunnen tegen een stootje, zijn licht in transport en worden op elke nieuwe locatie opnieuw in elkaar geschroefd.

Kartonnen panelen en sokkels voor de tijdelijke expo ‘Vreugde en Verdriet’ voor het Vredescentrum.
Gebruik je gezond verstand en blijf kritisch! Labels als "biobased", "eco", "sustainable" doen/zijn niet altijd wat ze beloven.
Karine Van Doorsselaer, docent Materialenleer en Ecodesign (UA)
4. Schoon-schoon!
Mooi en milieuvriendelijk gaan best samen. Kies voor degelijke, onderhoudsvriendelijke materialen, duurzaam en liefst ook lokaal geproduceerd. Is een expo bedoeld voor de lange termijn? Ga dan voor een tijdloze stijl eerder dan ‘trendy’. Hoe langer een ontwerp actueel blijft, hoe duurzamer.


Sint-Janshospitaal. Met donker eikenhout, lichtdoorlatende gordijnen en LED-doosletters creëren we een frisse look, passend bij de eeuwenoude ziekenzaal.
5. Oude spullen, nieuwe vibes
Zie de waarde in wat er al is! Met die bril op onderzoeken we de plekken die we inrichten. In de voormalige steenbakkerij Brik Boom recupereerden we houten balken, oude bakstenen en baksteenmallen. In Brouwerij Sint-Bernardus integreerden we antieke meubels uit de verzameling van de eigenaar in de multimediale beleving. Voor de werkplaats van het Rubenshuis ging onze meubelmaker aan de slag met restmateriaal van andere musea.


Bakstenen en baksteenmallen recupereren voor het belevingsparcours in Brik Boom.

Brocante meubels in een hedendaagse scherm-opstelling voor Brouwerij Sint-Bernardus.
6. Slim met formaten
Werk met standaardformaten. De onderdelen zijn makkelijker te vervangen of hergebruiken en ze zijn vaak goedkoper. Te beperkend, denk je? Think again. In de beperking zit verrijking. Als panelen en balken vaste afmetingen hebben, kan je ze inzetten om telkens andere samenstellingen te maken: sokkels, tafels, wanden, kasten, noem maar op.



Parcum. Het bouwpakket met houten modules werd al 8 keer gebruikt in tijdelijke expo’s. Ook andere ontwerpers gaan met het systeem aan de slag.
7. Blijf niet plakken
Lijm? Liever niet. Ook nietjes of schuim vermijd je beter als verbindingsmiddel. Assemblage met klemmen of schroeven maakt demontage makkelijk en onderdelen herbruikbaar. Dat is om twee redenen belangrijk: een stuk vervangen gaat snel (onderhoud) en losse onderdelen zijn makkelijker te hergebruiken of recycleren (eindelevensfase). Een duurzaam meubel is een demonteerbaar meubel.


Plaatmateriaal uit vorige expo’s van het Hof Van Busleyden en het MAS krijgen een nieuwe plek in de werkplaats van het Rubenshuis.


Werkplaats Rubenshuis. We gebruikten koppelstukken van het Gentse ‘Hitch’.

8. Creatief met schermen
Schermen en projectoren hebben een beperkte levensduur. Blijf kritisch voor jezelf: geen technologie om de technologie! Bedenk hoe je ze voor verschillende gelegenheden kan inzetten. Misschien kunnen een projector en projectiescherm tijdens een avondactiviteit dienen voor een presentatie of film. Voor het Rubenshuis bedachten we een experience in twee gedaanten. We zetten projecties en schermen eerst in bij een audiovisuele show, daarna gebruiken we ze voor interacties.


De Rubens Experience. De bezoekers kijken eerst samen naar een film. Daarna gaan ze individueel met de schermen aan de slag. Hier imiteren ze lichaamshoudingen uit Rubens’ oeuvre.
9. Geef een draai aan de ruimte
Bedenk hoe je de ruimtes zèlf flexibel kan invullen. Voor het Sven Nys Cycling Center ontwierpen we meubels die makkelijk verplaatsbaar zijn. Zo transformeert de plek moeiteloos van bezoekerscentrum tot fietsherstelplaats of workshopruimte.


Sven Nys Cycling Center. De meubels veranderen het gezicht (en de rol) van de ruimte.
10. Ga de straat op
Zet je computer uit. Zoek contact met mensen uit de buurt: wie wil of kan meewerken aan dat nieuwe project? Als schrijver, fotograaf, tekenaar, model, … of als kritische stem? Test creaties uit bij je doelgroep, vraag hun mening, praat, luister! Zo creëer je draagvlak in de buurt, bij medewerkers, bij doelgroepen. Projecten die ontstaan in co-creatie worden meer gekoesterd en leven langer …


Kasteel Wissekerke. We bedachten een scenografie die mooi aansluit bij de sfeer van het kasteel én aandacht heeft voor de wensen van de lokale gemeenschap.
Tot slot
Duurzaam ontwerpen is geen extraatje. Het is de basis van elk ontwerp. In elke fase moeten we kritisch zijn: voor onszelf, onze opdrachtgevers, onze leveranciers. Delen, hergebruiken, slim omgaan met materialen… we houden de ambities bij elkaar scherp!
De ontwerper bepaalt ca. 80% van de milieu-impact van producten. Het is dus van het allergrootste belang dat de ontwerper zijn/haar verantwoordelijkheid neemt in de transitie naar een duurzame en circulaire maatschappij.
Karine Van Doorsselaer, docent Materialenleer en Ecodesign (UA)