Lokaal talent aan zet
Kasteel Wissekerke in Kruibeke, een burcht met wortels tot in de middeleeuwen, krijgt een verjongingskuur. De vernieuwing komt er door en voor de Kruibekenaren; professionals en amateurs slaan de handen in elkaar. ‘Participatie’, zoals dat heet in het jargon. Hoe zet je goede intenties om in goede praktijk? Enkele inzichten!
©Jan Maris
1. Van theorie naar praktijk: de florerende gemeenschap
Het toerisme van morgen zal geworteld zijn in lokale gemeenschappen ...
... schrijft Toerisme Vlaanderen in haar manifest Reizen naar morgen. In onze opdracht voor Kasteel Wissekerke klonk de vraag expliciet: open de poorten van het kasteel, zet in op samenwerking, laat de gemeenschap in Kruibeke verder floreren. Hoe verbind je bewoners én bezoekers met een bijzondere plek, hoe scherp je hun trots aan? We gingen voluit voor ‘co-creatie’: een intense samenwerking tussen ontwerpers, opdrachtgever en lokaal talent.
2. Begin bij het begin
Welke toekomst zien jullie voor Kasteel Wissekerke? Met die vraag trokken we naar buurtbewoners, al van bij de prille-ideeënfase.
September 2020
We gaan op de koffie bij de huidige gebruikers van Kasteel. We horen al heel wat inspirerende ideeën. Die nemen we mee in het ontwerp.
Leerlingen van de kunstacademie, koppels die trouwen, organisatoren van events: het huidige publiek van Kasteel Wissekerke is divers!
November 2020
We nodigen buurtbewoners uit voor een ‘kick-off’. Meer dan zeventig mensen schuiven mee aan, stellen vragen, delen hun mening. Veertig onder hen engageren zich als ‘denkers en makers’ voor Kasteel Wissekerke.
Januari 2020
Een historicus, een foodarcheoloog, een grafisch vormgever, een illustrator, een verhalenverteller, een kantklosster…: er vormt zich een kernteam van lokale talenten. Zij zijn de ‘makers’ die voor Kasteel Wissekerke écht het verschil zullen maken.
3. Tweerichtingsverkeer vraagt tijd
Voor ons als ontwerpers zijn de nieuwe samenwerkingen blikopeners. De ‘makers’ brengen onverwachte kansen én contacten mee. Zij zien vanop de eerste rij de ontwerpen tot stand komen – met alle zoektochten die daarbij horen. Dit is een intensief traject, dat veel opvolging en begeleiding vraagt. Maar de resultaten die we samen bereiken, waren in de klassieke combinatie van ‘professionals’ uit de sector nooit mogelijk geweest.
Isabelle Dubois - illustrator
"Kasteel van Wissekerke van binnenuit leren kennen, met alle verhalen en anekdotes: dat vormde een enorme inspiratiebron. Ik kon me volledig smijten. Ik ervaarde veel artistieke vrijheid én steun van de ontwerpers, de gemeente en collega-creatievelingen."
Meneer Zee - verteller
"Stel je voor: je moet een rondleiding bedenken voor kinderen in een kasteel. Dat kasteel is helemaal bloot en uitgekleed. Maar je moet erover vertellen alsof het al helemaal terug is aangekleed. Dan zeg je toch meteen ja?! Voor mij was het de mooiste opdracht in jaren."
Sofie De Schutter - projectcoördinator
Gemeente Kruibeke
"De liefde van onze lokale talenten voor het kasteel is voelbaar in alles wat ze maakten. Het vroeg van ons wat meer tijd en loslaten, maar nu willen we het uitschreeuwen: ‘Kom jullie vernieuwde kasteel bezoeken, het barst van Kruibeeks talent’."
4 . Omarm de onvoorspelbaarheid
Hoe ver gaat het engagement van lokale makers? Wat kunnen of willen ze doen? Hoe kunnen we een opdracht afbakenen als we zelf nog niet precies weten wat Kasteel Wissekerke nodig heeft? Die onvoorspelbaarheid vraagt flexibiliteit van alle partijen, maar dit is waar het toe leidt!
Het merendeel van de illustraties voor Kasteel Wissekerke voert Isabelle Dubois uit als linosnede.
Illustrator creëert eigen identiteit voor Kasteel Wissekerke
Ze is illustrator van beroep, met een liefde voor het ambacht van lino snijden. Ze heeft een portfolio om u tegen te zeggen. Toch hadden we nooit kunnen voorspellen dat Isabelle Dubois zo sterk de nieuwe identiteit van Kasteel Wissekerke zou vormgeven. Haar lino’s en schetsen vormen de rode draad door de tentoonstelling en het uithangbord voor Kasteel Wissekerke.
Ontwerp voor een magische spiegel in het kasteel, en een eerste test in de studio: hoe bevallen de 19de-eeuwse modeaccessoires?
Jeugdauteur speurt in archieven
Inge Misschaert, kunsthistorica, archivaris en (jeugd)auteur, kent de archieven op haar duimpje. Ze speurt naar knappe gravures, regelt kwalitatieve scans en… houdt ons scherp. Ze tikt ons op de vingers als we een modeprent selecteren die vijftien jaar ‘te oud’ is voor ons verhaal. “Mode verandert echt ontzettend snel gedurende de negentiende eeuw,” merkt ze op, “dat ziet de kritische bezoeker meteen.”
Mode in onze streken, in de jaren 1820-30
Verteller bedenkt sprekend kasteel
Jan de Maeyer, leraar geschiedenis én in de streek bekend als verhalenvertellerMeneer Zee, nam het kinderparcours voor zijn rekening. Hij is niet bang van een flinke dosis absurditeit. Meneer Zee bedacht een sprekend kasteel, met conversaties tussen een bedpan en een pispot, of tussen de twee kanten van een deur. Hij sprak al die rollen ook zèlf in – op onnavolgbare wijze!
5. Vraag naar meningen (en hou er rekening mee)
Jongeren zijn een belangrijke doelgroep voor Kasteel Wissekerke. We bedachten i.s.m. Yesmade een muzikale audiotour door het kasteel. Zit de toon goed? Zijn de muziekkeuzes relevant en up to date? We testten het uit voor een panel van lokale jongeren. Zij stuurden bij, scherpten aan… en schrapten ‘genadeloos’ een heel verhaal van een van onze gewaardeerde makers! Oeps? Dat was even slikken, maar ook relevant: wie een mening vraagt, moet de uitkomst respecteren.
De populaire band Krutown uit Kruibeke bewerkt voor het jongerenparcours een verhaal van Kasteel Wissekerke tot hiphop-song:
6. Ode aan de amateur
Een tentoonstelling maken is niet alleen een zaak van specialisten, maar ook van amateurs en vrijwilligers. Zij realiseren méér dan met louter professionele medewerkers mogelijk is. Het is ook een uitgelezen kans om een breed publiek te betrekken.
Negen buurtbewoners nemen plaats voor de camera ...
... van de (lokale) fotograaf! Kruibekenaren herkennen op infopanelen in het kasteelpark bibliotheekmedewerker Nadia of postbode Gunther.
Figuranten zakken af naar de studio ...
... van multimediapartner Create.eu. Ze geven mee vorm aan een van de hoogtepunten in Kasteel Wissekerke: een levensgrote projectie in Salon Vilain XIIII.
Isolde Coens realiseert ...
... een kantwerk (ontwerp Lieve Pollet) op maat van een salontafeltje in Kasteel Wissekerke.
7. Conclusie
We laten het kasteel en omgeving van Kasteel Wissekerke verder uitgroeien tot een bijzondere plek voor de buurtbewoners, waar mensen keer op keer willen terugkomen. Zo’n gemoedelijke plek is ook voor reizigers extra aantrekkelijk: hier beleef je spontane ontmoetingen met de ‘locals’, dit is voer voor herinneringen die ‘blijven plakken’.
"Plekken met een ziel zoals Kasteel Wissekerke spreken een taal die we niet altijd meer begrijpen. De renovatie van het kasteel en het onderzoek van de documenten, foto's en voorwerpen gaven heel wat geheimen prijs. De verhalen verbonden met de familie Vilain XIIII en de buurt appelleren aan ons diepste gevoel van 'thuis'. Weten waar we vandaan komen en waar we thuishoren, helpt ons meer aarding te vinden en ons veiliger te voelen. Dat verklaart waarom de lokale gemeenschap dit kasteel zo sterk in het hart heeft gesloten."
Peter De Wilde - administrateur-generaal
Onroerend Erfgoed